بازخوانی اندیشه امام خمینی(ره) در شرایط کنونی

مقدمه

 مروری مختصر بر فضای فکری- فرهنگی کشور، گویای این است که اندیشه‌های حکیمانه امام (رحمه الله علیه) که برخاسته از مکتب نورانی اسلام و مذهب متعالی تشیع است،گره گشای بسیاری از مشکلات و چالش‌هایی است که هم اینک فرد فرد مردم، گروه‌های اجتماعی و دولت و حاکمیت با آن دست به گریبان است؛ از این رو باید اندیشه های امام راحل را در همه ایام سال مرور و بازخوانی کرد. نکته مهم دیگر آنکه خطر فراموش شدن و یا تحریف اندیشه و شخصیت امام خمینی(ره) در اذهان عمومی جامعه و حتی در میان نهادها و ساختارهای رسمی حاکمیت، وجود دارد؛ و اگر نباشد بیانات رهبر معظم انقلاب که همواره مواضع خود را مستند به مکتب امام خمینی(ره) می­کنند و در مواقع متعدد فرصت های بهره گیری از کلام امام (ره) و خطرات دوری از راه امام را تذکر می دهند، آسیب تحریف و فراموشی امام(ره) معضلاتی را در موضوع اداره کشور بوجود می آورد. بنابراین همه ما مسئولیم که در این زمینه نقش موثر خود را ایفاء نمائیم. ایام رحلت حضرت امام (رحمه الله علیه) نباید تنها روزی باشد که به اندیشه‌ها و سلوک فردی و اجتماعی ایشان می پردازیم، بلکه14 خرداد باید اوج بهره گیری از سیره فکری و عملی آن پیر سفرکرده در مناسبات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی باشد. در این متن کوشش شده است متناسب با شرایط و اقتضائات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور چارچوبی برای تحلیل و بازخوانی اندیشه امام(ره) با هدف زنده نگه داشتن یاد و نام معظم­له، ارائه شود:

الف)ملاحظات تحلیلی- نظری اندیشه امام خمینی(ره) در شرایط کنونی

1- با وجود ارجاع مکرر مقام معظم رهبری به مکتب امام خمینی(ره)، بسیار ضروری است که این رویّه رهبر انقلاب به روشی عمومی در میان سخنرانان، رسانه­ها و نویسندگان انقلابی قرار گیرد، چرا که امروزه آنچه در حوزه عمومی کارساز است و افکار را شکل می­دهد، فقط تحقیقات و مطالعات دانشگاهی نیست، بلکه رسانه­ها و وسایل ارتباطی جدید نیز هستند.

2- به گواه بسیاری از کارشناسان مطلع و کسانی که با اندیشه‌ها و سیره عملی حضرت امام (رحمه الله علیه) آشنا هستند، رهبر معظم انقلاب در حوزه رهبری نظام و اداره حکومت و جامعه همان راه و سیره امام(ره) را دنبال می‌کنند و به عبارتی تالی‌تلو حضرت امام خمینی (رحمه الله علیه) هستند، از این جهت ضروری است که اندیشه‌ها و رهنمودهای امام حاضر، حضرت امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی) در حل مسائل کشور و در جهت کمک به مسیر حرکت پیشرفت مورد توجه جدی قرار گیرد. در اینجا تاکید بر آن است که تبعیت از رهنمودهای رهبری به مثابه تبعیت از امام(ره) است و هیچ تفاوتی از لحاظ گفتمانی و فکری بین ایشان وجود ندارد.

3- یکی از دغدغه­ها و نگرانی­های رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت­الله خامنه­ای(مدظله العالی)، برداشت­های ناروا و منحرفانه از مکتب امام خمینی(ره) است. اما تفسیر نیازمند شاخص­هایی است که بیانات ایشان در بیست­ویکمین سالروز رحلت امام راحل^[1] و همچنین سخنرانی پانزدهمین سالگرد رحلت امام(ره) ^[2]به مبانی و شاخص­های مکتب سیاسی امام خمینی(ره) می‌پردازد و ضرورت دارد جهت تفسیر مکتب امام(ره) به این بیانات مراجعه کرد. رهبر معظم انقلاب در آن سخنرانی‌ها و به مناسبت ارتحال معمار کیبر انقلاب اسلامی، مطالبی مهم را درباره اصول و مبانی مکتب امام(ره) و موضوع خطر تحریف امام(ره) بیان داشتند. در این ایام نیز مناسب است اصول و مبانی فکری امام راحل تبیین و تشریح شود. چرا که با این کار امام(ره) واقعی معرفی می‌شود و نقشه تحریف کنندگان امام(ره) که با مقاصد خاص صورت می گیرد، نقش بر آب می شود. در اینجا مهم ترین اصول اندیشه امام خمینی(ره) از منظر رهبر معظم انقلاب اشاره می شود:

4- مطرح­سازی اندیشه آموزه­های مکتب امام راحل در عرصه عمومی و میان افکار عمومی جامعه، بیشتر می­تواند سبب راه­یابی این اندیشه­ها به سازوکارهای حکومت و نهادهای تصمیم­ساز و تصمیم­گیر شود، چرا که یک حرکت عمومی از قاعده هرم سیاسی به بالا است و ضمن افزایش پیوند ملت- دولت، نسلی را بر این اساس تربیت می­کند و طبیعتاً سازوکارهای حکومت را به­صورت مستدام تحت تأثیر قرار می­دهد. در اینجا تاکید بر آن است که از نظر راهبردی، جمهوری اسلامی به نسلی نیاز دارد که در همه سطوح آشنا با روش و منش امام(ره) باشند، در این بین گسترش اندیشه و مکتب امام(ره) در بین عموم جامعه و نیروها و گروههای اجتماعی جامعه باعث تسری این فرهنگ به همه لایه های اجتماعی کشور اعم از مسئولین و مردم عادی خواهد شد. البته به طریق اولی آشنایی با راه امام(ره) و بکار بستن رهنمودهای امام(ره) برای مسئولان و کارگزاران نظام حائز اهمیت و تعیین کننده و سرنوشت ساز است.

    5- اولویت دادن به ابعادی از مکتب امام خمینی(ره) با توجه به مقتضیات روز از آن جهت که برخی از موضوعات در شرایط کنونی کشور اهمیت و ارجحیت پیدا کرده است، در واقع چاره­جویی جهت حل مسائل پیش­رو مبتنی بر اندیشه متعالی ایشان است، بر این اساس در شرایط کنونی تبلیغ و ترویج استکبارستیزی حضرت امام(ره) و شجاعت ایشان در مقابل مستکبرین، توکل و اعتماد به­نفس الهی ایشان و همچنین تأکیدات معظم­له بر خودباوری و تکیه به درون در کنار جذب حداکثری و دفع حداقلی در رویکرد ایشان، موضوعات مهمی هستند که باید مورد تفصیل و تبیین قرار بگیرد.

ب)ملاحظات تحلیلی- کاربردی اندیشه امام خمینی(ره) در شرایط کنونی

یکی ازمهم­ترین اقدامات برای زنده نگه داشتن اندیشه امام خمینی(ره)، پیدا کردن پاسخ­های ایشان به مسائل و مشکلات روز است و با غور و بررسی در مکتب امام خمینی(ره)، می­توان به این پاسخ­ها پی برد. نکته مهم این­است که برخی از موضوعات و رویدادهایی که در شرایط کنونی اتفاق می افتد از حیث زمینه ها، موضوع و پیامدها می‌تواند با برخی از رخدادهایی که در زمان امام (رحمه الله علیه) شباهت‌هایی داشته باشد، لذا برخورد و مواجهه امام(ره) با آن رخدادها می‌تواند برای امروز ما راهنما و کارساز باشد:

1- امام و حفظ انقلاب و نظام

حفظ انقلاب و نظام اسلامی در مواضع کلامی و رفتار سیاسی حضرت امام فوق العاده برجسته است؛ براین اساس ایشان حفظ نظام را از اوجب واجبات می دانستند و از دیدگاه ایشان حفظ نظام واجب و اختلال امور مسلمانان مبغوض شارع است و حفظ نظام متوقف بر تشکیل حکومت است. امام در رفتار سیاسی خود نیز نشان دادند که حفظ انقلاب بر همه ملاحظات دیگر ارجحیت دارد. در قضیه عزل قائم مقام رهبری نیز با اینکه این اقدام برای امام بسیار سخت و سنگین می آمد اما ایشان خطاب به قائم مقام رهبری فرمودند از آنجا که شما این کشور و انقلاب اسلامی مردم مسلمان را پس از من به دست لیبرال ها و از کانال آنها به منافقین می سپارید صلاحیت و مشروعیت رهبری آینده نظام را از دست داده اید. ایشان در خصوص حفظ انقلاب کمترین مسامحه را حتی از نزدیک ترین افراد منسوب به خود نیز نمی پذیرفتند؛ آن بزرگوار در یکی از سخنرانیهای خود می‏فرمایند: « مسأله حفظ نظام جمهوری اسلامی در این عصر و با وضعی که در دنیا مشاهده می‏شود و با این نشانه‏گیری‏هایی که از چپ و راست و دور و نزدیک نسبت به این مولود شریف می‏شود از اهم واجبات عقلی و شرعی است که هیچ چیز به آن مزاحمت نمی‏کند و از اموری است که احتمال خلل در آن عقلاً منجز است. »( صحیفه امام، ج‏19،ص‏153، سخنرانی ‏63/11/22).امام بزرگوار (ره) حفظ ایران به عنوان ام القرای جهان اسلام را برای حفظ مکتب اسلام ضروری می دانستند دراین رابطه ایشان فرمودند« اگر این جمهوری اسلامی از بین برود اسلام آنچنان منزوی خواهد شد که تا آخر ابد، مگر در زمان حضور حضرت، نتواند سرش را بلند کند» (امام خمینی، ج16، صص61-62 ) و به همین دلیل بود که ایشان حفظ نظام را از اوجب واجبات می دانستند چراکه درصورت حفظ نظام فرصت لازم برای ادای واجبات ومعرفی اسلام ناب به جهان فراهم بود اما درصورت فقدان نظام ، بطور طبیعی زمینه نابودی کامل یا استحاله قطعی مکتب اسلام فراهم می گردید.